Τα δεδομένα που παρουσιάζονται στο 14ο δελτίο στατιστικής πληροφόρησης του Παρατηρητηρίου Θεμάτων Αναπηρίας της Ε.Σ.Α.μεΑ. σκιαγραφούν μια ιδιαίτερα ανησυχητική κατάσταση στον τομέα της απασχόλησης η οποία απέχει δραματικά από την εκπλήρωση των απαιτήσεων της Σύμβασης του ΟΗΕ αναφορικά με τα εργασιακά δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία: Το πεδίο της εργασίας εξακολουθεί να αποτελεί για τα άτομα με αναπηρία πεδίο απροσπέλαστο, πεδίο σημαντικών φραγμών και διακρίσεων που παρεμποδίζουν σοβαρά την άσκηση του δικαιώματος στη εργασία σε ίση βάση με τους άλλους. Η Ε.Σ.Α.μεΑ. ,αναγνωρίζοντας τη θεμελιώδη σημασία του δικαιώματος στην εργασία για την κοινωνική ένταξη και την εκπλήρωση άλλων ανθρωπίνων δικαιωμάτων, έχει θέσει ψηλά στην ερευνητική του ατζέντα του Παρατηρητηρίου, τα ζητήματα της απασχόλησης. Στο παρόν δελτίο στατιστικής πληροφόρησης, αναλύονται και παρουσιάζονται βασικοί δείκτες για την απασχόληση και την ένταξη στην εργασία των ατόμων με αναπηρία στην Ελλάδα. Πηγή των πρωτογενών στοιχείων που επεξεργάστηκε και παρουσιάζει για πρώτη φορά στην Ελλάδα το Παρατηρητήριο Θεμάτων Αναπηρίας, αποτελεί το 1ο κύμα της Έρευνας Εργατικού Δυναμικού έτους 2022 της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής και της Eurostat, η οποία συμπεριέλαβε ερωτήματα για την υγεία και την αναπηρία (Δείκτης Gali-Routed Version), που εφεξής θα περιλαμβάνονται στο ερωτηματολόγιο της έρευνας, με συχνότητα κάθε δύο χρόνια.
Η εικόνα στην Καβάλα
Στην Καβάλα, υπάρχει τόσο η θετική όσο και η αρνητική πλευρά του ζητήματος καθώς αρκετά μέλη του Ν.Σ. Αμεα Καβάλας έχουν απασχοληθεί σε υπηρεσίες του δήμου ή επιχειρήσεων, αλλά από την άλλη πλευρά υπάρχει μία σαφής επιφυλακτικότητα ακόμη απέναντι τους από τους εργοδότες.
Όπως μας είπε ο πρόεδρος του Ν.Σ. Αμεα Καβάλας Μάκης Κρεμύδας η απασχόληση Αμεα στην Καβάλα γίνεται συνήθως μέσω προγραμμάτων της ΔΥΠΑ. Μάλιστα το ενθαρρυντικό στοιχείο είναι ότι εξαντλήθηκε το κονδύλι που υπήρχε για προγράμματα απασχόλησης ατόμων με αναπηρία σε επιχειρήσεις και δημους, το περίφημο 1+1 έτος, όπου προέβλεπε χρηματοδότηση στο 90%!
Αυτό σήμαινε πως αρκετοί άνθρωποι απασχολήθηκαν μέσω της δυνατότητας αυτής στην αγορά εργασίας και υπάρχει αναμονή για να προκύψει και νέο πρόγραμμα γιατί αυτή την εποχή όπως εξηγεί ο κ. Κρεμύδας τρέχει παράλληλα και το πρόγραμμα απασχόλησης για τους 55-66 ετών και οι εργοδότες από τις δύο κατηγορίες προτιμούν αυτούς, σημειώνοντας πως υπάρχει δισταγμός στο να επιλέξουν ένα Αμεα.
Σημειώνει δε ο ίδιος πως το πρόγραμμα απασχόλησης των Αμεα προχώρησε εξαιρετικά στην Καβάλα, μέχρι εξάντλησης των κονδυλίων, και αυτό οφείλεται εν πολλοίς στην εξαιρετική δουλειά και συνεργασία των ιθυνόντων στη ΔΥΠΑ Καβάλας με το Ν.Σ. Αμεα Καβάλας που ασχολήθηκαν πολύ ζεστά με το ζήτημα.
Η στατιστική μιλάει από μόνη της
Η ανάλυση επικεντρώνεται σε 2 ηλικιακές ομάδες: στις κατεξοχήν παραγωγικές ηλικίες από 20 έως 64 ετών, και στην ηλικιακή κατηγορία από 15 έως 44 ετών, δηλαδή στους νέους και τα άτομα στην πρώιμη φάση της ενήλικης ζωής.
Ο πληθυσμός των ατόμων με αναπηρία 15 ετών και άνω εκτιμάται στο 10% του πληθυσμού. Σε απόλυτους αριθμούς τα άτομα με αναπηρία, με βάση την έρευνα αναφοράς και την επεξεργασία του Παρατηρητηρίου Θεμάτων Αναπηρίας, εκτιμήθηκαν σε 1.054.735 .
Οι παραγωγικές ηλικίες 20-64 ετών:
Το ποσοστό των ατόμων με αναπηρία 20-64 ετών που μετέχουν στον ενεργό πληθυσμό (εργατικό δυναμικό) βρέθηκε να είναι στο ιδιαίτερα χαμηλό ποσοστό του 23,7%.
Το ποσοστό των απασχολούμενων ατόμων με σοβαρή αναπηρία 20-64 ετών ανέρχεται μόλις στο 18,4% (41. 909 άτομα), με το χάσμα απασχόλησης των ατόμων με αναπηρία, σε σύγκριση με τον πληθυσμό χωρίς αναπηρία, να υπολογίζεται στις 50 μονάδες.
Για τα άτομα με αναπηρία που εργάζονται, η ανάλυση των στοιχείων οδηγεί στο συμπέρασμα ότι η εύρεση εργασίας σε αυτή την κατηγορία πολιτών επαφίεται σε σημαντικά μεγαλύτερο βαθμό στην λειτουργία των άτυπων κοινωνικών δικτύων, του οικογενειακού και κοινωνικού περιβάλλοντος. Πιο αναλυτικά, το 57% των απασχολούμενων ατόμων με αναπηρία, βρήκαν εργασία μέσω φίλων, συγγενών ή γνωστών, έναντι αντίστοιχου ποσοστού 38% των ατόμων χωρίς αναπηρία. Αντιστοίχως, ιδιαίτερα χαμηλό είναι το ποσοστό των ατόμων με αναπηρία που βρήκε εργασία μέσω της ΔΥΠΑ (πρώην ΟΑΕΔ) καθώς και όσων απευθύνθηκαν σε εργοδότες. Το ποσοστό των ατόμων με αναπηρία που αναφέρει την απάντηση σε αγγελία ως επιτυχή τρόπο εύρεσης εργασίας είναι σχεδόν μηδενικό.
Οι Νέοι και τα άτομα με αναπηρία στην πρώιμη ενήλικη ζωή τους (15-44 ετών):
Ο δείκτης συμμετοχής στο εργατικό δυναμικό στους νέους και ενήλικες έως 44 ετών είναι μόλις 16%.
Ο δείκτης απασχόλησης των νέων και ενηλίκων ως 44 ετών ανέρχεται μόλις στο 12,5%, όταν στην ίδια ηλικιακή ομάδα, τα άτομα χωρίς αναπηρία είναι ενταγμένα στην απασχόληση σε ποσοστό 58%.
Ιδιαίτερα ανησυχητικό εύρημα για τους νέους και τα άτομα σε πρώιμη ενηλικίωση είναι ότι η μεγάλη πλειονότητα τους, όχι μόνο αποτελούν οικονομικά ανενεργό πληθυσμό αλλά ταυτόχρονα βρίσκεται εκτός εκπαιδευτικής διαδικασίας, είτε τυπικής είτε μη τυπικής. Πιο αναλυτικά το 82% των ανενεργών ατόμων με αναπηρία και ηλικία 15-44 ετών, δεν παρακολουθεί κάποιο πρόγραμμα εκπαίδευσης ή κατάρτισης, είτε εντός είτε εκτός του εκπαιδευτικού συστήματος.
Στη σημερινή συγκυρία, στα απότοκα της υγειονομικής κρίσης ήρθαν να προστεθούν αλλεπάλληλοι επιβαρυντικοί παράγοντες και κίνδυνοι για το διαθέσιμο εισόδημα, την αξιοπρεπή διαβίωση και την υγεία των πολιτών (ενεργειακή κρίση, πληθωρισμός, κλιματική κρίση κ.α.). Σε αυτό το απειλητικό τοπίο, τα άτομα με αναπηρία και οι οικογένειες τους έχουν έρθει σε επικίνδυνα οριακό σημείο ως προς την δυνατότητα τους να καλύπτουν βασικές ανάγκες διαβίωσης.
Αυτή η συνθήκη καθιστά τα ευρήματα του Δελτίου του Παρατηρητηρίου Θεμάτων Αναπηρίας ακόμα πιο ζοφερά, αφού χαρτογραφούν μια ολόκληρη κατηγορία πληθυσμού, που ξεπερνάει το 1.000.000 άτομα, η οποία βρίσκεται εντελώς αποκλεισμένη από το θεμελιώδες δικαίωμα πρόσβασης στην εργασία και συνεπώς στην αξιοπρεπή διαβίωση.
Η θέση της Ε.Σ.Α.μεΑ., για την εκπόνηση και εφαρμογή από την ελληνική Πολιτεία ολοκληρωμένης εθνικής στρατηγικής για την απασχόληση και την εργασία των ατόμων με αναπηρία και ειδικότερα των νέων, επανέρχεται επιτακτικά ως αδήριτη αναγκαιότητα. Προϋπόθεση για την εκπόνηση εθνικής στρατηγικής αποτελεί η ουσιαστική διερεύνηση των εμποδίων και των αναγκών που έχουν τα άτομα με αναπηρία σε επίπεδο προσαρμογών και υποστήριξης στην εργασία, αλλά και απόκτησης νέων δεξιοτήτων, προκειμένου να αυξηθούν οι προοπτικές απασχόλησής τους και να ενθαρρυνθούν ως προς την ενεργό αναζήτηση εργασίας. Προτεραιότητα της Πολιτείας θα πρέπει να είναι η λήψη θετικών μέτρων ενίσχυσης της απασχόλησης, η προώθηση της προσβασιμότητας στην εργασία, καθώς και η εφαρμογή εναλλακτικών μορφών εργασίας (π.χ. υποστηριζόμενη απασχόληση) που θα επιτρέψουν στα άτομα με σοβαρές αναπηρίες, τα οποία χρήζουν πρόσθετης υποστήριξης, να ασκήσουν το θεμελιώδες δικαίωμα στην εργασία.
Η εθνική στρατηγική για την απασχόληση των ατόμων με αναπηρία σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να συνδεθεί με μια νέα επιδοματική πολιτική που να μην στερεί τα αναπηρικά επιδόματα από τους εργαζόμενους με αναπηρία, επιδόματα που αποσκοπούν στην κάλυψη του πρόσθετου κόστους διαβίωσης που η αναπηρία δημιουργεί, και όχι στην κάλυψη των κοινών βιοποριστικών αναγκών.
